Η ορθογραφία δεν αποτελεί μια απλή διαδικασία. Συνδέεται με τη γραφή και είναι αποτέλεσμα της εφαρμογής μιας σειράς κανόνων, κατά την αποτύπωση των φθόγγων (φωνημάτων) μιας γλώσσας. Παράλληλα με την προφορική ικανότητα, μεγάλη σημασία έχει και η διδασκαλία της σωστής γραπτής απεικόνισης του λόγου.

Για πολλά παιδιά, όμως, αυτό αποδεικνύεται ιδιαίτερα δύσκολο, καθώς προϋποθέτει την ύπαρξη πολλών απαραίτητων δεξιοτήτων όπως:

  • να είναι ικανά να διαβάζουν (ανάγνωση)

  • να συσχετίζουν ήχους με γράμματα (φωνημική αντιστοίχιση)

  • να μπορούν να κάνουν εικόνα τις λέξεις (οπτικοποίηση)
  • να μπορούν να ανακαλούν το κινητικό μοντέλο απεικόνισης των γραφημάτων
  • να έχουν καλλιεργήσει τη λεπτή κινητικότητα (για τη γραφή)

Μέσα από εμπεριστατωμένες έρευνες έχει αποδειχτεί ότι ο καθένας από εμάς -συνεπώς και τα παιδιά- μαθαίνει με τον δικό του τρόπο και τον δικό του ρυθμό την ορθογραφία. Για άλλους είναι πιο εύκολο και για άλλους πιο δύσκολο να αφομοιώνουν τους ορθογραφικούς κανόνες, οπότε καταβάλλουν, αντιστοίχως, μικρότερη ή μεγαλύτερη προσπάθεια στο να γράφουν ορθογραφημένα. Είναι όμως κοινός τόπος ότι όλοι, αν προσπαθήσουν με επιμέλεια και με επιμονή, μπορούν, έστω και σε βάθος χρόνου, να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους στην ορθογραφία.

Ρωτούν, λοιπόν, οι γονείς: «Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να γίνουν καλύτερα στην ορθογραφία;»

Ας δούμε κάποιους τρόπους:

Είναι θεμελιώδες ο μαθητής να γνωρίζει επαρκώς τους βασικούς κανόνες της γραμματικής, καθώς και την ετυμολογία των λέξεων. Βοηθάμε με οπτική παράσταση και ομαδοποίηση των κανόνων. Μπορούμε να ανατρέχουμε συχνά στο σχολικό βιβλίο της Νεοελληνικής Γραμματικής, πράγμα που θα βοηθήσει την προσπάθειά μας για βελτίωση της ορθογραφικής ικανότητας του παιδιού μας. Πρέπει να γίνει κατανοητό από το παιδί ότι, χωρίς την εκμάθηση των κανόνων, δεν μπορεί να γίνει τίποτα.

Η κάθε λέξη αποτελεί μια οπτική παράσταση. Για να «εικονοποιηθεί» μια λέξη -και συνεπώς να βοηθηθεί το παιδί στην ορθογραφία της- απαραίτητες δεξιότητες είναι η παρατηρητικότητα και η προσοχή. Και οι δύο αυτές ικανότητες διευρύνονται μέσω της εξάσκησης. Αρχικά, προσπαθούμε να βεβαιωθούμε ότι οι λέξεις που προσπαθεί να ορθογραφήσει το παιδί είναι έννοιες ξεκάθαρες στο μυαλό του. Συζητάμε τη σημασία τους και οξύνουμε την παρατηρητικότητά του, αναλύοντας τη δομή τους. Πέρα από το οπτικό κρίνεται καλό να υπάρχει και ακουστικό ερέθισμα. Η προφορά των λέξεων είναι εξίσου σημαντική και πρέπει να είναι σωστή και φυσική.

Αυτή η διαδικασία είναι απαραίτητο να γίνεται αμέσως. Έτσι η προσπάθεια του παιδιού για βελτίωση της ορθογραφικής του ικανότητας θα είναι πιο αποτελεσματική, καθώς βλέποντας άμεσα το λάθος του, το συνειδητοποιεί, οπτικοποιεί τη σωστή γραφή και, κατόπιν, είναι ικανό να ξαναγράψει τη λέξη ορθά. Καλό είναι, επίσης, να επιμείνουμε στο να τη γράψει πολλές φορές και προσεκτικά, προκειμένου να εμπεδώσει τη σωστή γραφή της.

  • Κάθε μέρα (ή τουλάχιστον τακτικά), προκειμένου να ξέρουμε πώς τα έχει καταφέρει το παιδί μας με την ορθογραφία, ελέγχουμε την επίδοσή του στις σχολικές εργασίες (τετράδιο ορθογραφίας, σχολικά τεστ, ασκήσεις κ.λπ.).
  • Σε ένα ξεχωριστό τετράδιο παροτρύνουμε το παιδί να γράψει σωστά τις λέξεις που συνηθίζει να κάνει λάθος ή κάποιες που του φαίνονται ιδιαίτερα δύσκολες.
  • Μπορούμε επίσης να γράψουμε λέξεις που ανήκουν στην ίδια «οικογένεια», για να βοηθήσουμε το παιδί να κάνει τη σύνδεση μεταξύ αυτών των λέξεων και να ανακαλύψει τη σχέση τους. Προτρέπουμε, επίσης, το παιδί να σκεφτεί και να ομαδοποιήσει λέξεις που έχουν να κάνουν με το ίδιο γραμματικό φαινόμενο (π.χ. ρήματα σε –ίζω, ουσιαστικά αρσενικά σε –ης, θηλυκά σε –η, επίθετα σε ος-η-ο κ.λπ.). Έτσι βοηθάμε το παιδί με τους κανόνες της Νεοελληνικής Γραμματικής. Χρειάζεται να παρακινούμε τα παιδιά να εξοικειώνονται με το κατάλληλο σχολικό εγχειρίδιο για την εκμάθηση της γλώσσας.
  • Μια ιδέα ακόμη είναι και η αυτοδιόρθωση (να διορθώνει δηλαδή το ίδιο το παιδί τα λάθη του, ανατρέχοντας π.χ. στο λεξικό). Αυτή μπορεί να αποδειχτεί μια ιδιαίτερα εποικοδομητική διαδικασία, καθώς ενισχύει την απομνημόνευση και αυξάνει τις πιθανότητες «αποθήκευσης» της λέξης στο οπτικό κέντρο του παιδιού.

Εν κατακλείδι, μπορούμε να εστιάσουμε στο ότι η βελτίωση της ορθογραφικής ικανότητας με μεθοδικότητα και υπομονή έχει πολλαπλά οφέλη για τα παιδιά: εμπλουτίζουν το λεξιλόγιο τους, μαθαίνουν να ενεργοποιούν τη λογική τους για τη γραφή των λέξεων, εξελίσσουν τη συνειρμική τους ικανότητα, καλυτερεύουν στην ανάγνωση και κατανόηση ενός κειμένου και καλλιεργούν το αίσθημα της αυτοδιόρθωσής τους.